Άρθρο των Felix Reda και Justus Dreyling στο Euractiv.com*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δαπανά μαζικά για την έρευνα και την καινοτομία. Το Horizon Europe έχει προϋπολογισμό 95,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, έναντι 80 δισεκατομμυρίων ευρώ για το προηγούμενο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020».
Αυτή η σημαντική στρατηγική επένδυση έχει και θα συνεχίσει να επιφέρει επιστημονικές ανακαλύψεις. Ωστόσο, η ΕΕ απέτυχε να δώσει προτεραιότητα σε κρίσιμες μεταρρυθμίσεις που επιτρέπουν στα πανεπιστήμια να επιτύχουν τον στόχο του Horizon Europe, «τη δημιουργία και καλύτερη διάδοση άριστης γνώσης και τεχνολογιών».
Τα σχολεία και οι βιβλιοθήκες αντιμετωπίζουν πολλά από τα ίδια εμπόδια, εμποδίζοντάς τα να εκπληρώσουν τη βασική αποστολή δημόσιου συμφέροντος – να προωθήσουν την πρόσβαση στη γνώση και την πληροφόρηση. Για πάρα πολύ καιρό, τα ιδρύματα γνώσης αποτελούν μεταγενέστερη σκέψη στη νομοθεσία. Εάν θέλουμε η χρηματοδότηση της ΕΕ για την έρευνα να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της και να μεγιστοποιήσει την ικανότητα καινοτομίας της Ευρώπης, πρέπει να βάλουμε τις ανάγκες τους στη νομοθετική ατζέντα.
Τι είναι αυτό που εμποδίζει τα ευρωπαϊκά ιδρύματα γνώσης;
Καθώς οδεύουμε προς το μέσον της «Ψηφιακής Δεκαετίας της Ευρώπης», οι ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες, τα αρχεία, τα μουσεία, τα πανεπιστήμια, τα σχολεία και άλλα ιδρύματα γνώσης εξακολουθούν να μην μπορούν να προσφέρουν τις ίδιες υπηρεσίες στο διαδίκτυο όπως και εκτός σύνδεσης.
Οι ερευνητές του πανεπιστημίου δεν έχουν πρόσβαση σε βασικά δεδομένα, εμποδίζοντας την ικανότητά τους να διεξάγουν την ίδια έρευνα αιχμής που γίνεται σε άλλα μέρη του κόσμου. Ταυτόχρονα, συχνά τους απαγορεύεται νομικά να μοιράζονται ψηφιακές ερευνητικές πηγές με συναδέλφους, γεγονός που βλάπτει τη διαφάνεια της έρευνας και τις διασυνοριακές συνεργασίες.
Επιπλέον, ένα μεγάλο κομμάτι δημοσιευμένης έρευνας που χρηματοδοτείται με δημόσιο χρήμα μέσω του Horizon Europe ή άλλων δημόσιων πηγών καταλήγει να κλειδώνεται πίσω από paywalls, επιβαρύνοντας τεράστια οικονομικά τα ερευνητικά ιδρύματα που πρέπει να έχουν πρόσβαση.
Ακόμη και όταν τα ιδρύματα γνώσης επιτρέπεται από το νόμο να έχουν πρόσβαση ή να μοιράζονται ορισμένα υλικά, συχνά αποφεύγουν να το κάνουν λόγω του φόβου ότι θα υποστούν μήνυση. Στις ΗΠΑ, τα ιδρύματα δημοσίου συμφέροντος προστατεύονται από την καταβολή αποζημιώσεων όταν ενεργούν καλή τη πίστη, πιστεύοντας ότι οι ενέργειές τους επιτρέπονται από το νόμο. Στην Ευρώπη, η έλλειψη τέτοιων διασφαλίσεων, σε συνδυασμό με ένα εξαιρετικά περίπλοκο και κατακερματισμένο νομικό πλαίσιο, έχει ανατριχιαστικό αποτέλεσμα στην άσκηση των δικαιωμάτων των χρηστών από τους επαγγελματίες
Τα εμπόδια στη δια βίου μάθηση και οι περιορισμένες επενδύσεις στην κατάρτιση επιβραδύνουν τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καλύψει το κενό ψηφιακών δεξιοτήτων έως το 2030, σύμφωνα με εκπροσώπους και εμπειρογνώμονες της ΕΕ, οι οποίοι τόνισαν την ανάγκη για αυξημένη υποστήριξη αναβάθμισης δεξιοτήτων.
Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι βιβλιοθήκες αντιμετωπίζουν επίσης σημαντικά εμπόδια όταν προσπαθούν να παρέχουν εκπαιδευτικό υλικό σε ψηφιακή μορφή. Αν και όλο και περισσότερη μάθηση πραγματοποιείται στο διαδίκτυο, τα ιδρύματα γνώσης δεν μπορούν να αγοράσουν ηλεκτρονικά βιβλία υπό τους ίδιους όρους με τα φυσικά βιβλία.
Πολλά ηλεκτρονικά βιβλία δεν διατίθενται ποτέ για δανεισμό από τους εκδότες τους ή μόνο μετά από μακρά περίοδο διατήρησης, και όταν είναι διαθέσιμα στις βιβλιοθήκες, είναι πολύ πιο ακριβά από τα φυσικά βιβλία.
Δεν είναι μόνο οι παραδοσιακοί εκδότες που συμμετέχουν σε αθέμιτες άδειες. Η Amazon, ένας από τους μεγαλύτερους εκδότες, αρνήθηκε να χορηγήσει άδεια χρήσης ηλεκτρονικών βιβλίων σε βιβλιοθήκες εντελώς για μεγάλο χρονικό διάστημα και μόλις άρχισε να παρέχει σε ορισμένες βιβλιοθήκες των ΗΠΑ πρόσβαση στον κατάλογό της.
Αυτό γίνεται χειρότερο επειδή πολλοί επιστημονικοί εκδότες και άλλοι πάροχοι λογισμικού για ιδρύματα γνώσης έχουν επανασχεδιάσει τα επιχειρηματικά τους μοντέλα ως εταιρείες ανάλυσης δεδομένων.
Προσφέροντας λύσεις για όλες τις χρήσεις για ολόκληρη τη ροή εργασιών της έρευνας, αυτές οι εταιρείες όχι μόνο θέλουν να κλειδώσουν τα ιδρύματα γνώσης σε ένα ενιαίο σύστημα, δημιουργώντας νέες εξαρτήσεις. Η παρακολούθηση και αργότερα η πώληση των δεδομένων των ερευνητών χωρίς την ατομική τους συγκατάθεση είναι επίσης εγγενώς προβληματική, καθώς περιορίζει την ακαδημαϊκή ελευθερία.
Χρειαζόμαστε έναν νόμο για την ψηφιακή γνώση
Αυτά τα προβλήματα πρέπει να επιλυθούν μέσω νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ. Η απερχόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κοινοβούλιο έχουν εγκρίνει φιλόδοξη νομοθεσία στον ψηφιακό τομέα για την προώθηση του ανταγωνισμού, την προώθηση της καινοτομίας και την ενίσχυση των δικαιωμάτων των χρηστών. Ωστόσο, παρά τον σαφή αντίκτυπό τους στην έρευνα, ούτε ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες ούτε ο νόμος για τα δεδομένα ούτε ο νόμος περί τεχνητής νοημοσύνης έχουν λάβει επαρκώς υπόψη τις ανάγκες των ιδρυμάτων γνώσης.
Χρειαζόμαστε μια στοχευμένη παρέμβαση για την ενδυνάμωση των ιδρυμάτων γνώσης να εκτελούν την αποστολή δημόσιας υπηρεσίας τους στο ψηφιακό περιβάλλον. Αυτό περιλαμβάνει ορισμένες χειρουργικές παρεμβάσεις στη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων, όπως μια νομική λύση για ηλεκτρονικό δανεισμό από βιβλιοθήκες, αλλά κυρίως μέτρα που υπερβαίνουν τις προηγούμενες συζητήσεις για τα πνευματικά δικαιώματα.
Η ιδέα ενός νόμου για την ψηφιακή γνώση κυκλοφορεί εδώ και πολύ καιρό στους κύκλους πολιτικής των Βρυξελλών, ώριμη για εφαρμογή. Ζητάμε από τη νέα Επιτροπή και το Κοινοβούλιο να χρησιμοποιήσουν την επερχόμενη νομοθετική περίοδο για να δώσουν στα ευρωπαϊκά ιδρύματα γνώσης τα εργαλεία για να ξεκλειδώσουν πλήρως τις δυνατότητές τους.
Πηγή άρθρου: https://www.euractiv.com
*Ο Felix Reda είναι πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και μέλος του COMMUNIA, μια διεθνής ένωση που έχει συσταθεί βάσει του βελγικού νόμου που υποστηρίζει πολιτικές που επεκτείνουν τον Δημόσιο Τομέα και αυξάνουν την πρόσβαση και την επαναχρησιμοποίηση του πολιτισμού και της γνώσης. Ο Justus Dreyling είναι ο διευθυντής πολιτικής του COMMUNIA.