Η χρήση λογισμικού αποκλεισμού διαφημίσεων αποτελεί για εκατομμύρια χρήστες του διαδικτύου ένα εργαλείο ελέγχου της πληροφορίας που λαμβάνουν από τον φυλλομετρητή τους. Το Adblock Plus, μια δωρεάν επέκταση λογισμικού ανοικτού κώδικα, επιτρέπει πλοήγηση χωρίς διαφημίσεις μέσω φίλτρων που εμποδίζουν ανεπιθύμητα banners και pop-ups, ενώ δίνει τη δυνατότητα εμφάνισης «αποδεκτών» διαφημίσεων εφόσον ο χρήστης το επιλέξει. Ωστόσο, η πρόσφατη απόφαση του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου (BGH) δίνει στον εκδοτικό κολοσσό Axel Springer SE μια δεύτερη ευκαιρία να αμφισβητήσει αυτήν την ελευθερία.
Η αρχική νομική διαμάχη
Το 2023 η Axel Springer, ένας από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οργανισμούς της Γερμανίας, προσέφυγε κατά της εταιρείας Eyeo GmbH, δημιουργού της επέκτασης Adblock Plus. Η εταιρεία υποστήριξε ότι ο τρόπος λειτουργίας του Adblock Plus συνιστά:
- στοχευμένη παρεμπόδιση και επιθετική επιχειρηματική πρακτική, και
- παραβίαση της ελευθερίας του Τύπου.
Το Ανώτερο Περιφερειακό Δικαστήριο του Αμβούργου (HansOLG) απέρριψε τους ισχυρισμούς, κρίνοντας ότι οι χρήστες έχουν δικαίωμα να αποφασίζουν πώς θα διαμορφώσουν την εμπειρία πλοήγησής τους. Η χρήση adblocker θεωρήθηκε «απλή ρύθμιση του φυλλομετρητή», χωρίς αλλοίωση του κώδικα των ιστοσελίδων της Axel Springer.
Η ανατροπή από το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο (BGH)
Στις 31 Ιουλίου 2025 το BGH, εξετάζοντας την έφεση της Axel Springer, έκρινε ότι το ζήτημα χρήζει νέας διερεύνησης. Ειδικότερα, επικαλέστηκε το άρθρο 69c του Γερμανικού Νόμου περί Πνευματικών Δικαιωμάτων (UrhG), επισημαίνοντας πως ο bytecode ή ο κώδικας που παράγεται από αυτόν μπορεί να προστατεύεται ως «πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή». Αν ένας τρίτος –όπως ένας adblocker– τροποποιεί αυτόν τον κώδικα, ίσως παραβιάζονται αποκλειστικά δικαιώματα αναπαραγωγής και τροποποίησης.
Η απόφαση δεν αποτελεί τελεσίδικη καταδίκη· το HansOLG καλείται να επανεξετάσει την υπόθεση υπό το πρίσμα των οδηγιών του BGH. Ωστόσο, πρακτικά δίνει στην Axel Springer μια δεύτερη νομική ευκαιρία να αμφισβητήσει τη νομιμότητα των adblockers.
Σύγκρουση εταιρικών και ατομικών δικαιωμάτων
Το HansOLG είχε δώσει βάρος στην ελευθερία του χρήστη να ρυθμίζει την πλοήγησή του, ενώ το BGH εστιάζει στην προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων. Το ερώτημα που προκύπτει είναι σαφές:
- Θα υπερισχύσει το δικαίωμα των χρηστών να ελέγχουν την πληροφορία που λαμβάνουν;
- Ή το δικαίωμα της Axel Springer να απαιτεί την ακριβή εμφάνιση του περιεχομένου της ιστοσελίδας της, χωρίς παρεμβάσεις;
Η απάντηση έχει βαρύνουσα σημασία για το μέλλον της ψηφιακής ελευθερίας. Η Axel Springer, με έσοδα περίπου 3,9 δισ. ευρώ το 2023, επιδιώκει ουσιαστικά την απενεργοποίηση του Adblock Plus στις δικές της ιστοσελίδες. Μια πιθανή δικαστική επιτυχία της θα δημιουργούσε δεδικασμένο που μπορεί να πλήξει κάθε παρόμοιο εργαλείο αποκλεισμού διαφημίσεων.
Πιθανές συνέπειες μιας «φιλο-Axel Springer» απόφασης
- Τερματισμός της χρήσης adblockers στη Γερμανία: Αν οι ισχυρισμοί περί παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων γίνουν δεκτοί, κάθε ιστοσελίδα με διαφημίσεις θα μπορούσε να επικαλεστεί το ίδιο σκεπτικό.
- Επικίνδυνο προηγούμενο για άλλες επεκτάσεις: Εργαλεία όπως το Privacy Badger του Electronic Frontier Foundation, που εμποδίζει κρυφούς ιχνηλάτες, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν παράνομα εφόσον επεμβαίνουν στον κώδικα.
- Περιορισμός ιδιωτικότητας και ασφάλειας: Η απαγόρευση παρόμοιων εργαλείων θα σήμαινε λιγότερη προστασία δεδομένων και μεγαλύτερη έκθεση των χρηστών σε εμπορική εκμετάλλευση.
Αδυναμίες της απόφασης του 2023
Ακόμη και η ευνοϊκή για τους χρήστες απόφαση του HansOLG είχε κενά. Αν και αναγνώρισε το δικαίωμα χρήσης adblocker, επέτρεψε στην Axel Springer να αποκλείει την πρόσβαση σε περιεχόμενο για χρήστες με ενεργοποιημένο adblocker. Αυτή η πρακτική συγκρούεται με την Οδηγία ePrivacy (άρθρο 5(3)), που απαιτεί συγκατάθεση πριν από οποιαδήποτε αποθήκευση ή πρόσβαση σε δεδομένα της συσκευής του χρήστη.
Επόμενα βήματα και προοπτικές
Η δικαστική διαμάχη αναδεικνύει ότι τα ψηφιακά δικαιώματα δεν είναι αυτονόητα. Εφόσον υπάρξει δυσμενής για τους χρήστες απόφαση, υπάρχουν επιλογές:
- Προσφυγή στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECJ): Θα μπορούσε να εξεταστεί η παραβίαση της Οδηγίας ePrivacy, δυσχεραίνοντας την επιβολή απαγόρευσης adblockers.
- Νομοθετικές παρεμβάσεις σε εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο: Θεσμική θωράκιση της ελευθερίας χρήσης εργαλείων προστασίας ιδιωτικότητας και ασφάλειας.
Η υπόθεση Axel Springer δεν αφορά απλώς τη δυνατότητα χρήσης ενός προγράμματος αποκλεισμού διαφημίσεων. Αγγίζει τον πυρήνα του δικαιώματος των πολιτών να ελέγχουν την εμπειρία τους στο διαδίκτυο απέναντι σε εταιρικά συμφέροντα που επιδιώκουν μεγαλύτερα κέρδη από διαφημίσεις.
Μια απόφαση υπέρ της Axel Springer θα μπορούσε να αποτελέσει επικίνδυνο προηγούμενο, όχι μόνο για τη Γερμανία αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη, απειλώντας εργαλεία που διασφαλίζουν ιδιωτικότητα, ασφάλεια και ελευθερία επιλογής. Η προάσπιση αυτών των ελευθεριών απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση – τόσο σε δικαστικό επίπεδο όσο και μέσω πολιτικής δράσης.
Πηγή άρθρου: https://fsfe.org/