Φανταστείτε αν θα είχε σημαντικότερες επιπτώσεις για την Παλαιστίνη το να αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο κράτος από την Google παρά από τα Ηνωμένα Έθνη. Είναι μια φλέγουσα πρόταση – εδώ και πέντε μήνες υπάρχει μια διαδικτυακή φόρμα συγκέντρωσης υπογραφών όπου ζητά να επισημανθεί και να οριοθετηθεί η Παλαιστίνη στους χάρτες της Google και έχει κερδίσει περισσότερες από 250.000 υπογραφές μόνο κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών (Αυγ. 2016).
Το θέμα είναι πολύ πιο λεπτό από την στιγμιαία οργή για «το σβήσιμο της Παλαιστίνης από τον χάρτη» από την Google. Η Google δεν έχει ποτέ καταγράψει στους χάρτες της την Παλαιστίνη – η οποία δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα από τις ΗΠΑ ή από το μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου. Η ταχύτητα της αντίδρασης όμως, δεν αφορά μόνο την επιθυμία δικαιοσύνης για λογαριασμό ενός κατεχόμενου λαού, αλλά την πεποίθηση – η οποία έχει καταρρεύσει – ότι η τεχνολογία μας είναι ουδέτερη, ότι παρουσιάζει μια αμερόληπτη, αλάνθαστη εκδοχή του κόσμου.
Πριν από τις θαλάσσιες εξερευνητικές αποστολές που ξεκίνησαν με την Αναγέννηση, η ανθρωπότητα δεν είχε κανέναν παγκόσμιο χάρτη. Το 1891 ένας Γερμανός γεωγράφος, ο Albrecht Penck, πρότεινε να υλοποιήσει ένα διεθνές πρόγραμμα για έναν παγκόσμιο χάρτη, βάσει του οποίου όλοι οι χάρτες θα σχεδιάζονταν ακολουθώντας ένα ενιαίο διεθνές πρότυπο. Σύμφωνα με το βιβλίο του Jerry Brotton «Η ιστορία του κόσμου σε 12 χάρτες», ο Penck αποδοκίμαζε την έλλειψη συνοχής μεταξύ των κλιμάκων και των στυλ των υπαρχόντων χαρτών και ονειρευόταν να συνεργαστεί με τις χαρτογραφικές υπηρεσίες του κόσμου για να δημιουργήσει έναν μεγάλο άτλαντα αποτελούμενο από 2.500 χάρτες, όπου μία ίντσα θα ισούται με 15,78 μίλια, ή ένα εκατοστό ανά χιλιόμετρο.
Ο τυποποιημένος άτλαντας του Penck δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ενώ τα Ηνωμένα Έθνη είχαν την πρόθεση να συνεχιστεί το έργο και τον 20ο αιώνα, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η δέσμευση αυτή ατόνησε. Μόνο μερικές εκατοντάδες χαρτών δημιουργήθηκαν, αν και υπήρξε μεγάλη μείωση κόστους την εποχή εκείνη. Παρ’ όλα αυτά, παραμένει ό,τι πιο κοντινό έχει πετύχει η ανθρωπότητα σε παγκόσμιο πρότυπο χαρτογράφησης. Παρά την κοινή αντίληψη των χαρτών ως καθολικών και αναμφισβήτητων, παραμένουν μια πανδαισία ασυνεπών μετρήσεων, εξελισσόμενων ακτών και συνεχώς μεταβαλλόμενων ιδεών για τα έθνη και την κυριαρχία τους.
Ούτε καν η Google δεν μπορεί να κάνει αυτό που ο Penck δεν πέτυχε: να δημιουργήσει ένα όραμα για τον κόσμο που να ισχύει για όλους όσους το κοιτούν. Αλλά στην πραγματικότητα το δοκίμασε · ένα πράγμα που πολλοί από εμάς μαθαίνουμε για πρώτη φορά μέσα από την διαμάχη για την Παλαιστίνη είναι ότι οι χάρτες της Google δείχνουν μερικές φορές αμφισβητούμενα σύνορα με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με την γεωγραφική θέση του χρήστη που κοιτάζει. Το εν εξελίξει πρόγραμμα «Αμφισβητούμενα Εδάφη» (Disputed Territories) έχει τεκμηριώσει ως τώρα το εξής: αναφέρει, για παράδειγμα, πως η Αμερική και πολλά από τα δυτικά κράτη βλέπουν την Κριμαία στην Ουκρανία να είναι περιοχή υπό ρωσική κατοχή, και έτσι εμφανίζεται στο χάρτη. Ωστόσο, για τους χρήστες που προέρχονται από τη Ρωσία, η συνοριογραμμή είναι συμπαγής και περιλαμβάνει την Κριμαία σαν επίσημη ρωσική προσάρτηση.
Ενώ μπορεί να φαίνεται ιμπεριαλιστικό για την Google να αποφασίζει το πώς οι ΗΠΑ θα πρέπει να βλέπουν τον υπόλοιπο κόσμο, ίσως θα ήταν εξίσου ανησυχητικό μια εταιρεία να καταπιάνεται δραστήρια με παγκόσμιες ετυμηγορίες σχετικά με τη νομιμότητα της κάθε διεθνούς κατοχής. Το ότι επιτρέπει στα σχεδιαγράμματα του γεωπολιτικού της κλίματος να αντανακλούν την προοπτική εκείνων που τα βλέπουν, αντί να επιβάλλει την επικρατούσα κοινή Δυτική γνώμη, μπορεί να μην είναι ουδέτερο ή αμερόληπτο, αλλά είναι ίσως το πιο δίκαιο.
Εκεί που προσκρούουμε σε δυσκολίες είναι στην έλλειψη διαφάνειας που έχει ο μέσος χρήστης για το πώς λειτουργούν αυτές οι υπηρεσίες. Συνήθως υποθέτουμε πως η τεχνολογία δεν έχει καμία προτίμηση, αλλά συχνά έχει, καθώς και ακόμα και κάτι όπως η πρόσληψη μέσω αλγορίθμων δεν αφαιρεί κατ’ ανάγκη τις ανθρώπινες διακρίσεις, όπως πολλοί πιστεύουν.
Κατά τη διάρκεια του γυμνασίου, οι καθηγητές της ιστορίας και των κοινωνικών επιστημών μας ανέθεσαν να φέρουμε πολλαπλά αποκόμματα από την ίδια είδηση τόσο από φιλελεύθερες και συντηρητικές εφημερίδες, και μας δίδαξαν να εντοπίζουμε την προκατάληψη στα πρωτοσέλιδα, την επιλογή λέξεων και οπτικής γωνίας. Μας εντυπώθηκε το πόσο σημαντικό ήταν να γνωρίζουμε ότι «η είδηση» δεν ήταν ένας συμπαγής αξιόπιστος μονόλιθος, και θα έπρεπε να μάθουμε να συγκρίνουμε τις διάφορες πηγές και τις προοπτικές ως αναγνώστες με κριτική σκέψη, έτσι ώστε να κατανοήσουμε τον κόσμο. Χρειαζόμαστε παρόμοια εκπαίδευση – και για τους ενήλικες και τους νέους – σχετικά με την αδιαφάνεια και τις ιδιοτροπίες κάθε ιδιόκτητης τεχνολογικής πλατφόρμας και για το πώς τα πράγματα που υποθέτουμε πως είναι καθιερωμένα ως κοινής ωφελείας επηρεάζονται σημαντικά από προκαταλήψεις που περιέχονται στα δεδομένα που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τους.
Μέχρι να πραγματοποιήσω την ερευνά γι’ αυτό το άρθρο δεν ήξερα ότι δεν υπήρξε ποτέ ένας ενιαίος, τυποποιημένος παγκόσμιος χάρτης, αλλά φυσικά είναι λογικό πως το αρχικό σχέδιο κατέρρευσε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Και πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας χάρτες της Google (ή της Apple, που δεν δείχνει ούτε εκείνος την Παλαιστίνη, ενώ ο χάρτης του Bing της Microsoft την καταγράφει), όπου αλλάζουν ανάλογα με το μέρος του κόσμου που βρίσκεσαι. Ή ότι υπάρχουν διαφορετικά αποτελέσματα αναζήτησης για διαφορετικούς ανθρώπους, και ότι τα αποτελέσματα της αναζήτησης μπορούν να μεροληπτούν, ακόμα και να κάνουν διακρίσεις.
Το πλήθος των ψηφιακών χαρτών μας πρέπει να αντιπροσωπεύει τις πολλαπλές απόψεις του κόσμου – αλλά η ύπαρξή τους πρέπει επίσης να μας ενημερώνει πως η δικιά μας άποψη του κόσμου αποτελεί μόνο ένα δείγμα ανάμεσα σε πολλές. Ένα διευρυμένο πρόγραμμα χαρτογράφησης όπου θα ενθάρρυνε τους χρήστες να δουν τον κόσμο από πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες, εμπλουτισμένο με σημερινά δεδομένα, θα μπορούσε να είναι ένα θαυμάσιο εκπαιδευτικό εργαλείο.
Αλλά όπως και να ‘ναι, χρειαζόμαστε πολύ μεγαλύτερη διαφάνεια από τις εταιρείες τεχνολογίας για τον τρόπο που οι προτιμήσεις τους επηρεάζουν αυτό που βλέπουμε όταν χρησιμοποιούμε τις υπηρεσίες τους – και για το πώς η ασφαλής ουδετερότητα ενός αξιόπιστου μηχανήματος είναι τόσο ανέφικτη, όσο το όνειρο του Penck για έναν διεθνή παγκόσμιο χάρτη.
Πηγή άρθρου: https://www.theguardian.com
Μετάφραση: https://medialibre.net