Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρόσφατα δύο νέες προτάσεις, το Digital Omnibus και το Digital Omnibus on AI, εγκαινιάζοντας παράλληλα έναν “Ψηφιακό Έλεγχο Καταλληλότητας” (Digital Fitness Check). Με τα κείμενα αυτά ανοίγει ξανά –και μάλιστα εκ βάθρων– το θεσμικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια για την προστασία των δικαιωμάτων στον ψηφιακό χώρο. Πρόκειται για μια από τις πιο εκτεταμένες πρωτοβουλίες απορρύθμισης στην ιστορία της ΕΕ, με σημαντικές επιπτώσεις για την ιδιωτικότητα, τη διαφάνεια, την εποπτεία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αποδυνάμωση θεμελιωδών κανόνων ιδιωτικότητας
Το Digital Omnibus μεταφέρει κρίσιμες διατάξεις της Οδηγίας ePrivacy στο Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), με τρόπο που:
- επιτρέπει την πρόσβαση σε δεδομένα συσκευών χωρίς συναίνεση σε αρκετές περιπτώσεις,
- διατηρεί μεν τη συγκατάθεση ως βασικό κανόνα για την παρακολούθηση, αλλά εισάγει νέες, ευρείες εξαιρέσεις,
- καθυστερεί την εφαρμογή του «σήματος ιδιωτικότητας» (privacy signal), το οποίο υπόσχεται έναν πιο απλό τρόπο άρνησης της παρακολούθησης—ωστόσο αυτό προβλέπεται να ισχύσει μετά από δύο χρόνια και δεν καλύπτει σημαντική μερίδα ιστοτόπων.
Παράλληλα, η πρόταση επαναδιατυπώνει βασικά σημεία του GDPR:
- περιορίζει ουσιαστικά τον ορισμό των προσωπικών δεδομένων, δίνοντας στις εταιρείες περιθώριο να «βαθμολογούν οι ίδιες τον εαυτό τους» ως προς τη συμμόρφωση,
- επιτρέπει ευρύτερη χρήση ευαίσθητων δεδομένων για την εκπαίδευση συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης,
- μειώνει τις προστασίες απέναντι σε αυτοματοποιημένες αποφάσεις, ανοίγοντας τον δρόμο για μεγαλύτερη έκταση διακρίσεων και αδιαφανούς προφίλινγκ.
Οι αλλαγές αυτές, σε συνδυασμό, ενισχύουν σημαντικά τη δυνατότητα τόσο κρατικών αρχών όσο και μεγάλων ιδιωτικών φορέων να συλλέγουν και να επεξεργάζονται δεδομένα χωρίς επαρκή έλεγχο και διαφάνεια. Οι πολίτες, και ιδιαίτερα οι ευάλωτες κοινότητες, αναμένεται να βρεθούν εκτεθειμένοι σε αυξημένη παρακολούθηση, αλγοριθμικό αποκλεισμό και αδιαφανείς διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Διάλυση του πλαισίου προστασίας στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης
Το Digital Omnibus on AI φτάνει ακόμη πιο πέρα, αποδυναμώνοντας καθοριστικές δικλείδες ασφαλείας του AI Act:
- δίνει τη δυνατότητα στους κατασκευαστές ή πωλητές συστημάτων ΤΝ να αυτο-εξαιρεθούν από βασικές υποχρεώσεις,
- καθυστερεί επ’ αόριστον την εφαρμογή των κανόνων για την υψηλού ρίσκου ΤΝ,
- μειώνει τις απαιτήσεις διαφάνειας και λογοδοσίας,
- υποβαθμίζει τον ρόλο φορέων θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες θα δυσκολευτούν να βρουν δικαίωση όταν ένα σύστημα ΤΝ τους βλάπτει ή τους κάνει διακριστική μεταχείριση.
Προνομιακή πρόσβαση της βιομηχανίας – Υποχώρηση της δημοκρατικής διαδικασίας
Σύμφωνα με το κείμενο, μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας αλλά και ευρωπαϊκοί βιομηχανικοί κολοσσοί είχαν προνομιακή πρόσβαση στη διαμόρφωση των προτάσεων. Επιπλέον, η Επιτροπή ακολούθησε διαδικασίες που παρακάμπτουν την κανονική δημοκρατική διαβούλευση, περιορίζοντας τη δυνατότητα της κοινωνίας των πολιτών να εκφράσει τις ανησυχίες της.
Η απορρύθμιση αυτή επίσης εξυπηρετεί, όπως αναφέρεται, στρατηγικά συμφέροντα τρίτων χωρών—μεταξύ των οποίων και των ΗΠΑ—που εδώ και χρόνια επιδιώκουν να αμβλύνουν τους αυστηρούς ψηφιακούς κανόνες της ΕΕ.
Η Ευρώπη χρειάζεται εφαρμογή των κανόνων, όχι αποδόμησή τους
Αντί για αποδυνάμωση του υφιστάμενου πλαισίου, το οποίο αποτελεί διεθνές σημείο αναφοράς, αυτό που λείπει είναι αποφασιστική και συνεπής εφαρμογή των κανόνων. Η υποχώρηση των προστασιών δεν θα ενισχύσει την καινοτομία· αντίθετα, θα ενθαρρύνει την ασυδοσία και θα επιτρέψει την ανάπτυξη τεχνολογιών που βλάπτουν την ιδιωτικότητα, ενισχύουν τις διακρίσεις και υπονομεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλούνται να απορρίψουν τις προτεινόμενες αλλαγές και να υπερασπιστούν τις κατακτήσεις δεκαετιών στον ψηφιακό χώρο. Η «Ψηφιακή Οδηγία-Omnibus» δεν αποτελεί βήμα προς το μέλλον, αλλά επικίνδυνη οπισθοχώρηση.
Πηγή άρθρου: https://edri.org/