Η ανάγκη για κοινό λεξιλόγιο στα ευρωπαϊκά data spaces
Η πρόοδος των ευρωπαϊκών data spaces δείχνει ότι το άνοιγμα και η αξιοποίηση δεδομένων δεν είναι πια μόνο ζήτημα διάθεσης αρχείων, αλλά ζήτημα κοινής κατανόησης. Χωρίς κοινές έννοιες, κοινό λεξιλόγιο και κοινά πρότυπα, τα δεδομένα παραμένουν απομονωμένα σε νησίδες που δεν μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους. Η πρόσφατη επικαιροποίηση του position paper της International Data Spaces Association(IDSA) για τη σημασιολογική διαλειτουργικότητα αναδεικνύει ακριβώς αυτή την ανάγκη: η κοινή σημασία των δεδομένων πρέπει να συγκροτείται με τρόπο λειτουργικό και όχι θεωρητικό. Οι οργανισμοί χρειάζονται έναν ενιαίο τρόπο να περιγράφουν τι σημαίνει ένας όρος, ένα πεδίο ή μια μέτρηση, ώστε τα συστήματά τους να «μιλούν» πραγματικά την ίδια γλώσσα.
Η διαλειτουργικότητα δεν αφορά μόνο κάποιους τεχνικούς μηχανισμούς ανταλλαγής. Αφορά την ικανότητα διαφορετικών οργανισμών να αναζητούν, να κατανοούν και να επαναχρησιμοποιούν δεδομένα χωρίς συνεχείς παρερμηνείες. Όταν δύο φορείς χρησιμοποιούν τις ίδιες έννοιες για τους καταλόγους δεδομένων τους, τα αποτελέσματα των αναζητήσεων γίνονται συνεπή, οι όροι χρήσης πιο καθαροί και οι αυτοματοποιημένες συμβάσεις πιο αξιόπιστες. Αυτά τα στοιχεία συνθέτουν το οικοδόμημα μιας πραγματικά ανοιχτής οικονομίας δεδομένων.
Ο ρόλος του Dataspace Protocol στη μεταφορά νοήματος
Η επικαιροποίηση της IDSA υπογραμμίζει έναν κρίσιμο παράγοντα: το Dataspace Protocol. Το DSP δεν καθορίζει μόνο πώς τα συστήματα εντοπίζουν, μοιράζονται ή ζητούν δεδομένα. Καθορίζει και τη δομή των μηνυμάτων που ανταλλάσσονται. Με αυτόν τον τρόπο, το πρωτόκολλο λειτουργεί ως ραχοκοκαλιά των κοινών σημασιών σε ένα data space. Όροι όπως «κατάσταση μηχανής» ή «ενεργειακή πρόβλεψη» γίνονται κατανοητοί με ίδιο τρόπο από όλους τους συμμετέχοντες. Η σχέση ανάμεσα στη σημασιολογία και το πρωτόκολλο ανταλλαγής δεν είναι θεωρητική· είναι λειτουργική και απολύτως απαραίτητη.
Το έγγραφο της IDSA δίνει σαφέστερη καθοδήγηση για το πώς οι κατάλογοι δεδομένων, οι πολιτικές χρήσης και τα εννοιολογικά μοντέλα των επιμέρους κλάδων μπορούν να διαχειριστούν με πιο συνεπή τρόπο. Αυτές οι κοινές δομές στηρίζουν την καθημερινή λειτουργία των data spaces και δίνουν στους νεοεισερχόμενους έναν σαφή δρόμο για την υιοθέτηση προτύπων που συχνά φαίνονται δύσκολα.
Προς ένα Ευρωπαϊκό Trusted Data Framework
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη θέσει το ρυθμιστικό πλαίσιο για μια δίκαιη και ανοιχτή οικονομία δεδομένων μέσω του Data Act, του Data Governance Act και του AI Act. Το επόμενο βήμα είναι η υλοποίηση. Γι’ αυτό η Επιτροπή ανέθεσε στους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης CEN, CENELEC και ETSI να δημιουργήσουν το European Trusted Data Framework(ETDF), ένα σύνολο τεχνικών προτύπων που θα μεταφράσουν τις νομικές αρχές σε πρακτικές, εφαρμόσιμες προδιαγραφές.
Το ETDF θα αποτελέσει το κοινό τεχνικό θεμέλιο για ασφαλή και συνεπή διαμοιρασμό δεδομένων ανάμεσα σε συστήματα, κλάδους και κράτη. Θα καθορίσει πώς τα δεδομένα και οι υπηρεσίες δεδομένων αλληλεπιδρούν, πώς διασφαλίζονται τα δικαιώματα και οι συναινέσεις, και πώς διατηρείται η συμβατότητα σε ολόκληρο το οικοσύστημα. Αυτό το πλαίσιο θα συνδέει λειτουργικά τον Data Act, τον AI Act και το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Ψηφιακής Ταυτότητας, επιτρέποντας ένα συνεκτικό, κοινό επιχειρησιακό επίπεδο διαλειτουργικότητας.
Η διαλειτουργικότητα ως βάση εμπιστοσύνης και υιοθέτησης
Η διαλειτουργικότητα δεν είναι ένα τεχνικό πρόβλημα που λύνουν οι μηχανικοί στο παρασκήνιο. Είναι βασική προϋπόθεση για την εμπιστοσύνη. Όταν οι οργανισμοί γνωρίζουν ότι τα δεδομένα τους θα γίνουν κατανοητά και θα χρησιμοποιηθούν σωστά, τότε ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν στα data spaces. Και όταν οι πολίτες γνωρίζουν ότι οι κανόνες χρήσης των δεδομένων τους εφαρμόζονται με διαφάνεια, αυξάνεται η κοινωνική αποδοχή των ψηφιακών υπηρεσιών.
Η δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού πλαισίου δεν είναι μόνο υπόθεση δημόσιων φορέων. Η Επιτροπή ζητά από τους οργανισμούς τυποποίησης να συνεργαστούν στενά με ΜΜΕ, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και με το Data Spaces Support Centre. Η IDSA συμμετέχει ήδη ενεργά στο έργο μέσω του JTC 25, προσφέροντας εμπειρίες από πραγματικά έργα data spaces ώστε τα πρότυπα να βασίζονται σε ό,τι λειτουργεί στον πραγματικό κόσμο.
Ένα κοινό θεμέλιο για το μέλλον της ανοιχτής οικονομίας δεδομένων
Τα ευρωπαϊκά data spaces εξελίσσονται σε γρήγορο ρυθμό, από την ενέργεια και τη μεταποίηση μέχρι την υγεία, τη γεωργία και τις έξυπνες πόλεις. Καθώς το οικοσύστημα μεγαλώνει, μικρές ασυμβατότητες στη γλώσσα, στις σημασίες και στους κανόνες μπορούν να γίνουν μεγάλα εμπόδια. Το έργο της IDSA και το European Trusted Data Framework δημιουργούν τον απαραίτητο κοινό χώρο κατανόησης για να αποφευχθούν αυτά τα εμπόδια.
Ο στόχος είναι σαφής: μια Ευρώπη όπου τα δεδομένα μπορούν να κινούνται με ασφάλεια, διαλειτουργικότητα και εμπιστοσύνη, ενισχύοντας την καινοτομία και τη δημοκρατία. Αυτό απαιτεί σταθερές τεχνικές βάσεις, κοινά πρότυπα και ανοιχτές διαδικασίες διακυβέρνησης. Η πορεία αυτή βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και η επιτυχία της θα καθορίσει το μέλλον της ανοιχτής οικονομίας δεδομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
—