Προς έναν διεθνή δημόσιο οργανισμό, με την ΕΕ ως ρυθμιστικό πυλώνα, για τα δημόσια καταστήματα εφαρμογών(app stores)
Στην εποχή όπου δύο ιδιωτικές εταιρείες, η Apple και η Google, αποφασίζουν ουσιαστικά ποιες εφαρμογές μπορούν να υπάρχουν στις συσκευές δισεκατομμυρίων ανθρώπων, το app store έχει μετατραπεί σε μηχανισμό εξουσίας, ελέγχου της πληροφορίας και, όλο και συχνότερα, σιωπηλής λογοκρισίας.
Η υπόθεση της εφαρμογής ICEBlock, που αφαιρέθηκε από τα app stores μετά από κυβερνητικές πιέσεις, έδειξε ότι οι μεγάλες πλατφόρμες δεν λειτουργούν ως ουδέτεροι διαμεσολαβητές αλλά ως μονάδες συμμόρφωσης με πολιτικές απαιτήσεις. Και σήμερα, με την Google να σχεδιάζει ένα παγκόσμιο σύστημα υποχρεωτικής εγγραφής όλων των προγραμματιστών, το πρόβλημα δεν είναι πλέον μεμονωμένο. Είναι συστημικό.
Η κρίση συγκέντρωσης ισχύος στα app stores
Το νέο σύστημα της Google, που απαιτεί ταυτοποίηση μέσω κρατικού εγγράφου, τέλος εγγραφής και καταχώριση σε μια παγκόσμια βάση δεδομένων, παρουσιάζεται ως «μέτρο ασφάλειας». Στην πράξη όμως:
- δημιουργεί έναν παγκόσμιο φάκελο προγραμματιστών,
- επιτρέπει τη χρήση προσωπικών δεδομένων για πολιτικούς σκοπούς,
- ενισχύει την μονοπωλιακή θέση των πλατφορμών,
- θέτει τις εφαρμογές δημόσιου συμφέροντος σε ευαλωτότητα απέναντι σε κυβερνήσεις.
Για παράδειγμα, ένας προγραμματιστής που αναπτύσσει εφαρμογή VPN ή εργαλείο ιδιωτικότητας για χώρες με αυταρχικά καθεστώτα θα μπορούσε να εκτεθεί σε διώξεις αν τα στοιχεία του βρίσκονται σε μια βάση δεδομένων που διαχειρίζεται μια ιδιωτική εταιρεία, πρόθυμη να συνεργαστεί με κυβερνητικές αρχές.
Το ίδιο ισχύει για δημοσιογραφικές εφαρμογές, εργαλεία ακτιβισμού, εφαρμογές για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ακόμη και για υπηρεσίες πολιτικής συμμετοχής.
Πλήγμα στο δημόσιο συμφέρον και στο ανοιχτό λογισμικό
Η κοινότητα του ελεύθερου λογισμικού, με προεξάρχον το F-Droid, έχει ήδη προειδοποιήσει ότι εκατοντάδες ανεξάρτητοι δημιουργοί θα εγκαταλείψουν την ανάπτυξη εφαρμογών για Android:
- λόγω του κόστους,
- λόγω της απροθυμίας να παραδώσουν προσωπικά δεδομένα,
- λόγω του φόβου πολιτικών αντιποίνων,
- λόγω της απόλυτης εξάρτησης από μια πλατφόρμα που δεν λογοδοτεί σε κανέναν.
Το αποτέλεσμα θα είναι: λιγότερη καινοτομία, λιγότερη πολυφωνία, λιγότερη δημοκρατία στο οικοσύστημα των εφαρμογών.
Η εξάρτηση από δύο πλατφόρμες είναι απειλή για τις δημοκρατίες
Οι εφαρμογές για κινητά δεν είναι πλέον απλά εργαλεία ευκολίας.
Είναι:
- πύλες για δημόσιες υπηρεσίες,
- δίαυλοι συμμετοχής στη δημοκρατία,
- μέσα ενημέρωσης και έκφρασης,
- υποδομές υγείας, εκπαίδευσης, μετακίνησης.
Όταν ο τρόπος με τον οποίο διανέμονται αυτές οι εφαρμογές εξαρτάται από την πολιτική ή εμπορική βούληση δύο πολυεθνικών, τότε η κυριαρχία των δημοκρατικών κρατών υπονομεύεται θεμελιακά.
Η ΕΕ ως ρυθμιστικός πυλώνας: μια ευκαιρία, αλλά όχι επαρκής από μόνη της
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σήμερα ο μοναδικός μεγάλος γεωπολιτικός φορέας που επιχειρεί να περιορίσει την εξουσία των app stores.
Με το Digital Markets Act (DMA):
- υποχρεώνει την Apple να επιτρέπει εναλλακτικά app stores,
- περιορίζει την επιβολή υπερβολικών προμηθειών,
- απαιτεί διαφάνεια στους όρους πρόσβασης,
- ανοίγει τον δρόμο για διαλειτουργικότητα.
Ωστόσο, οι παρεμβάσεις της ΕΕ αφορούν κυρίως την ευρωπαϊκή αγορά. Η λειτουργία των app stores παραμένει παγκόσμια και οι πιέσεις που ασκούν κυβερνήσεις είναι επίσης παγκόσμιες.
Η ΕΕ μπορεί, και πρέπει, να αναλάβει διεθνή ηγετικό ρόλο:
- να προωθήσει ανοιχτά πρότυπα διάθεσης εφαρμογών,
- να επιδιώξει την ίδρυση ενός διεθνούς δημόσιου οργανισμού για app stores,
- να συνδέσει τη ρύθμιση των πλατφορμών με τις θεμελιώδεις αξίες της δημοκρατίας,
- να επιβάλει rights-by-design frameworks, ώστε οι εφαρμογές δημόσιου συμφέροντος να είναι προσβάσιμες χωρίς εμπορικούς αποκλεισμούς,
- να ηγηθεί σε μια συμμαχία δημοκρατικών κρατών και διεθνών οργανισμών (UNESCO, Council of Europe, OECD) για τη δημιουργία παγκόσμιων ανοιχτών προδιαγραφών.
Η ΕΕ έχει τη θεσμική εμπειρία, τη ρυθμιστική δύναμη και την πολιτική νομιμοποίηση να αποτελέσει τον αρχιτέκτονα μιας νέας ψηφιακής διεθνούς τάξης βασισμένης στα ανοιχτά πρότυπα.
Η πρόταση: Ένας διεθνής δημόσιος οργανισμός διαχείρισης app stores δημόσιου συμφέροντος
Για να προστατευθεί η ψηφιακή δημόσια σφαίρα, προτείνεται η ίδρυση ενός διεθνούς, ανοιχτού, δημοκρατικού οργανισμού, αντίστοιχου του IETF ή του W3C, που θα:
- ορίζει ανοιχτά τεχνικά πρότυπα για τη διανομή εφαρμογών,
- πιστοποιεί ουδέτερους, ανεξάρτητους καταλόγους εφαρμογών,
- εξασφαλίζει ότι εφαρμογές δημόσιου συμφέροντος δεν μπορούν να αφαιρεθούν μονομερώς από καμία πλατφόρμα,
- διασφαλίζει διαδικασίες λόγου, διαφάνειας και δικαιώματος ένστασης,
- επιτρέπει πολλαπλά stores πάνω σε έναν κοινό, ανοικτό κατάλογο,
- λειτουργεί με συμμετοχή κυβερνήσεων, πανεπιστημίων, κοινοτήτων ανοιχτού κώδικα και οργανώσεων πολιτών.
Στον οργανισμό αυτό, η ΕΕ μπορεί, και πρέπει, να παίξει τον θεμελιώδη ρόλο: να ηγηθεί, να θεσμοθετήσει, να χρηματοδοτήσει, να εγγυηθεί τη δημοκρατική του λειτουργία.
Κλείνοντας: από ιδιωτικές πύλες σε δημόσιες υποδομές
Τα app stores είναι μία από τις νέες ψηφιακή υποδομές της δημοκρατίας.
Δεν μπορούν να παραμείνουν ιδιωτικά μονοπώλια.
Δεν μπορούν να λειτουργούν ως μηχανισμοί λογοκρισίας.
Δεν μπορούν να αποτελούν κρυφούς μηχανισμούς επιτήρησης.
Και δεν μπορούν να καθορίζουν ποιος πολίτης έχει πρόσβαση σε τι.
Το μέλλον απαιτεί:
- ανοιχτά πρότυπα,
- πολυκεντρικά μοντέλα διανομής,
- δημόσιους θεσμούς εγγυητές των δικαιωμάτων,
- διεθνή συντονισμό,
- και μια ΕΕ που αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Αν θέλουμε ο ψηφιακός κόσμος να υπηρετεί τους πολίτες και όχι τις πλατφόρμες, τότε είναι ώρα να μετατρέψουμε τα app stores από ιδιωτικούς «θυροφύλακες» σε ανοιχτά, διαφανή, δημοκρατικά ψηφιακά κοινά.
—