Η τελική εκδοχή του Κώδικα Πρακτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Γενικής Χρήσης Τεχνητή Νοημοσύνη (GPAI) δημοσιεύθηκε τελικά στις 10 Ιουλίου 2025, παρά το γεγονός ότι έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί έως τις 2 Μαΐου (σύμφωνα με το Άρθρο 56(9) του Κανονισμού για την ΤΝ – AI Act). Η καθυστέρηση οφείλεται σε αντιδράσεις διαφόρων εμπλεκόμενων μερών.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τεχνητής Νοημοσύνης (EU AI Office) και το Συμβούλιο αναμένεται να αξιολογήσουν τη συμμόρφωση του Κώδικα μέχρι τις 2 Αυγούστου. Εφόσον εγκριθεί, οι πάροχοι μοντέλων GPAI θα μπορούν να αποδεικνύουν τη συμμόρφωσή τους με τα άρθρα 53 και 55 του AI Act μέσω της εθελοντικής υιοθέτησης του Κώδικα.
Το άρθρο αυτό επικεντρώνεται στο κεφάλαιο περί πνευματικών δικαιωμάτων της τελικής εκδοχής και εξετάζει τρία βασικά σημεία:
1. Συμμόρφωση με τα πνευματικά δικαιώματα στο επίπεδο εισόδου
Ένα από τα κύρια ζητήματα ήταν η αναγνώριση και τήρηση των δηλώσεων επιφύλαξης δικαιωμάτων από τους δημιουργούς. Αρχικά, ο Κώδικας πρότεινε μόνο τη συμμόρφωση με το Πρωτόκολλο Εξαίρεσης Ρομπότ (Robot Exclusion Protocol – REP), γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις.
Οι οργανώσεις ψηφιακών δικαιωμάτων , υποστήριξαν ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλα τα μελλοντικά τυποποιημένα μέσα μηχανικής ανάγνωσης για την έκφραση επιφύλαξης δικαιωμάτων. Η τελική εκδοχή δικαίωσε αυτή τη θέση. Το Μέτρο I.2.3 δεσμεύει πλέον τους υπογράφοντες να εντοπίζουν και να συμμορφώνονται με κατάλληλα και ευρέως αποδεκτά πρότυπα, όπως μεταδεδομένα τοποθεσίας ή αντικειμένου.
Επίσης, αφαιρέθηκαν οι υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας για τρίτα datasets, έπειτα από γενικευμένες αντιδράσεις.
2. Συμμόρφωση με τα πνευματικά δικαιώματα στο επίπεδο εξόδου
Από την πλευρά των δικαιωμάτων των χρηστών, υπήρχαν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με μέτρα που αποσκοπούσαν στην πρόληψη παραβιάσεων πνευματικών δικαιωμάτων από παραγόμενες εξόδους ΤΝ. Αρχικές προτάσεις για φίλτρα εξόδου απορρίφθηκαν λόγω κινδύνων για τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Τελικά, εγκαταλείφθηκε και η προσέγγιση της “απομνημόνευσης”, καθώς δεν υπάρχει νομικός ορισμός της έννοιας. Η τελική εκδοχή του Κώδικα απαιτεί πλέον από τους παρόχους να εφαρμόζουν κατάλληλα τεχνικά μέτρα για την αποτροπή δημιουργίας περιεχομένου που παραβιάζει δικαιώματα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πάροχοι ανοιχτού κώδικα εξαιρούνται από αυστηρότερες συμβατικές υποχρεώσεις, αλλά οφείλουν να ενημερώνουν τους χρήστες για την απαγόρευση παραβιάσεων πνευματικών δικαιωμάτων μέσω της τεκμηρίωσης.
3. Διαφάνεια ως προς τα πνευματικά δικαιώματα
Το τρίτο σημαντικό σημείο αφορά τη διαφάνεια σχετικά με τα δεδομένα εκπαίδευσης και τη συμμόρφωση με τις δηλώσεις επιφύλαξης δικαιωμάτων. Η τελική εκδοχή του Κώδικα δεν απαιτεί πλέον δημόσια γνωστοποίηση των πολιτικών συμμόρφωσης των παρόχων. Αντίθετα, προωθείται μια προσέγγιση διαλόγου μεταξύ παρόχων και δικαιούχων, περιορίζοντας τη δημόσια πληροφόρηση.
Η απουσία αυτών των υποχρεώσεων θεωρείται ως χαμένη ευκαιρία για την υιοθέτηση υψηλότερων προτύπων διαφάνειας.
Συμπεράσματα
Ο Κώδικας Πρακτικής GPAI αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για τη ρύθμιση της χρήσης ΤΝ στην ΕΕ, ιδιαίτερα ως προς τα πνευματικά δικαιώματα. Αν και έγιναν θετικές προσαρμογές σε αρκετά σημεία, υπάρχουν ακόμη περιθώρια βελτίωσης—ειδικά σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια και τη σαφήνεια των νομικών όρων.
Η αποτελεσματική εφαρμογή του Κώδικα θα εξαρτηθεί τόσο από την επίσημη έγκριση από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία ΤΝ, όσο και από την πραγματική δέσμευση των παρόχων να τηρήσουν τις αρχές του.
Πηγή άρθρου: https://communia-association.org/